ว่านดอกดิน ว่านตูหมูบ ว่านนอนหลับ ว่านส้ม

ZINGIBERACEAE

ไม้ล้มลุก มีเหง้า สูง 20-30 ซม. ใบ เดี่ยว มี 2-4 ใบ ตั้งตรง รูปรีหรือแกมรูปหอก กว้าง 5-8 ซม. ยาว 15-25 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ผิวใบด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างสีม่วงดำ มีขน ดอก สีม่วงอ่อนปนสีขาว ออกเป็นช่อสั้น จากเหง้าใต้ดิน ก่อนแทงใบ มีกาบใบหุ้มช่อดอก 2-3 ใบ ดอกบานกว้าง 2.5-3 ซม. กลีบรองดอก เชื่อมกันเป็นหลอด ยาว 3-3.2 ซม. กลีบดอกเป็นหลอด ยาว 5-5.5 ซม. ปลายแผ่แยก 3 แฉก รูปขอบขนาน กลีบปากสีม่วงอ่อน ยาวประมาณ 4 ซม. กว้าง 2-3 ซม. แบ่งเป็น 2 พู รูปรี ปลายมน รอยเว้าระหว่าง พูลึกมาก เกสรผู้ที่เป็นหมัน สีขาว ปลายมนกลม เกสรผู้ที่สมบูรณ์ ก้านชูสั้น ปลายมี 3 พู รังไข่มีขนสั้น ไข่อ่อนจำนวนมาก

Rhizomatous herb, 20-30 cm high. Leaves simple, 2-4, crect, elliptic to elliptic-lanceolate, 15-25 cm long by 5-8 cm wide, upper surface glabrous, lower surface dark purplish, hairy. Inflorescence short, directly from rhizome, appears before new leaves emerge; bracts 2-3. Flowers 2.5-3 cm across; calyx tubular, 3-3.2 cm long; corolla tube 5-5.5 cm long, lobes 3, oblong; labellum pale purple, ca 4 cm long by 2-3 cm wide, deeply bifid, elliptic, apex obtuse; staminodes white, apex obtuse to rounded; filament short, crest 3-lobed; ovary with short hairs; ovules numerous.

อินเดีย ศรีลังกา จีน และ เอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้ บนภูเขาหินปูน ทุ่งหญ้าเปิดหรือพื้นที่เปิดโล่ง ของป่าผลัดใบผสม และป่าดิบเขา ที่ระดับความสูง 200-1,300 เมตร

India, Sri Lanka, China to Southeast Asia, on limestone, savanna or open areas of mixed deciduous and hill evergreen forests at elevations of 200-1,300 m.

-

เหง้า กินเป็นอาหาร เป็นยาแก้ปวดเมื่อย กินแล้วเชื่อว่าทำให้หนังเหนียว ถ่ายพยาธิในไก่ บำรุงเลือด บำรุงกำลัง รักษาโรคกระเพาะ กินแก้ปวดท้อง ท้องเสีย ทาแก้ฟกชํ้า รักษาแผลสด รักษาแผลไฟไหม้ กินแก้ปวดเอว ยอดอ่อน ใช้รับประทานเป็นอาหาร ทั้งต้น ใช้ในพิธีกรรมความเชื่อ

หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 7, หนังสือการใช้ประโยชน์พืชวงศ์ขิงในประเทศไทย

Book: Uses of Zingiberaceae in Thailand